Jan Michiels

Toen Hindemith in 1940 naar Amerika emigreerde, nam hij zowat de hele Duitse muziekgeschiedenis met zich mee, figuurlijk althans. Veel van zij Amerikaanse werken varen dan ook verder op het verlaten verleden. 

Ludus Tonalis is daar misschien wel het schitterendste voorbeeld van. Dit imposante pianowerk kan je best beluisteren als een ‘achterkleinzoon’ van Bachs bekende Wohltemperiertes Klavier: een reeks van twaalf fuga’s, aaneengeregen door voor-, tussen- en naspelen. Soms omschrijft men dit ‘tonenspel’ als Bach-met-valse-noten, maar dat klopt maar half: Bachiaans is deze muziek zeker, door haar weergaloze combinatiekunst. Maar ‘valse’ noten zijn er niet. Hindemith bekladt zijn grote voorbeeld niet, maar laat hem herboren worden in een subtiel nieuw muzikaal universum. Andere spelregels bepalen daarbij de toonvoering: wat elders wringt, kan hier een vorm van vrijheid zijn. Valsheid is relatief.

"Mr. Price [een kopiist], probeer alstublieft niet om de zaken aardig te maken. Alle foute noten zijn juist. Kopieer het zoals het er staat – ik wil het zo." – Charles Ives (De vierde juli, 1914)