Open je oren, open je geest
In 1948 werd Dmitri Sjostakovitsj – een van de hoofdfiguren van deze festivaleditie – duchtig de levieten gelezen door de Sovjet-overheid. Samen met andere Russische ‘modernisten’ werd hij ervan beschuldigd muziek te schrijven die verraad pleegde aan de intrinsieke groot- en zorgeloosheid van de natie. Muziek zou vrolijk zijn of niet zijn. Zij zou de glorie zingen van het onvoorwaardelijk gelukkige Russische volk, of zwijgen. Bij voorkeur met een vleugje bombarie en nationalistisch gebral erbij. ‘Make Russia Great Again’.
Neen, tirannen houden niet van kunst, in Rusland niet en nergens – tenzij ze die ideologisch kunnen manipuleren en inzetten als misleidend oorlogswapen natuurlijk. Kunst is een vervelende vijand voor iedereen die de vrijheid van gedachten en expressie aan banden wil leggen; en muziek – vooral ‘moeilijke muziek’ – is daarbij de oppervijand, omdat zij in haar abstractie haar diepste betekenissen niet eens openbaart. Elke vorm van authentieke kunst hindert de tiran in zijn cultus van rechtlijnigheid. Want kunst creëert een universum waarin kwetsbaarheid is toegestaan, diversiteit wordt omarmd, en ‘nut’ geen exclusief economisch concept is. Zij zoekt grenzen in plaats van (opgelegde) zekerheden; zij zet aan tot denken, tot empathie, tot begrip; ze werpt licht in onze hersenen en ons hart.
Daarom moeten wij de kunsten koesteren, zeker nu zij zelfs in westerse landen soms in een keurslijf van ideologische eenzijdigheid gedwongen worden. Met Festival 20·21 willen we daar onverminderd toe bijdragen door significante muziek uit het recente verleden te brengen. Naast Sjostakovitsj verheffen onder andere Galina Oestvolskaja, Kaija Saariaho, Arvo Pärt, Hans Abrahamsen en James MacMillan hun stem in deze editie. Sommigen zijn gewapend met een bokshandschoen of sloophamer, anderen met zachte hand. Maar welke taal ze ook spreken, allen zijn ze op zoek naar waarden die ver uitstijgen boven tiranniek simplisme. Meer dan ooit geldt daarom onze uitnodiging: open je oren, open je geest, zonder grenzen.
Kunst creëert een universum waarin kwetsbaarheid is toegestaan, diversiteit wordt omarmd, en ‘nut’ geen exclusief economisch concept is.